پژوهش در تاریخ

پس از پایان آخرین دوره یخبندان زمین از حدود 15000 قبل از میلاد بازمانده زندگی بشری در ایران یافت شده است که دوران شکارگری را در بر می گیرد. در این عصر وسائل از سنگ و چوب و استخوان حیوانات ساخته می شد. انسان ها در غار زندگی می کردند. آتش را می شناختند و از آن بهره می بردند. از این دوره از نقاط گوناگون مانند روستای امیر آباد از توابع شهر مهران در جنوب غربی استان ایلام ابزار گوناگون از سنگ تراشیده شده و سنگ آتش زنه ، قبل از اختراع سفال به دست آمده است.  حدود 10000 سال پیش از میلاد در دروه پارینه سنگی، فن سفال سازی در ایران به صورت ابتدایی استعمال می شده است. بر اساس برخی مدارک، به نظر می رسد در ایران باستان نوعی زن سالاری وجود داشته است. زن نگهبان آتش و احتمالا سازنده ظروف سفالی بوده است. بمرور نقش زن چنان کارساز شد که به اداره بسیاری از امور پرداخته و حتی به مقام پزشک و روحانی رسید. در این دوره اعتقادات مذهبی در ایران بسیار قوی بوده و در آثار کشف شده نقوش مربوط به خدایان و روحانیون چشمگیر است. اعتقاد به زندگی پس از مرگ را هم می توان از وسائلی که به همراه مردگان دفن می شده است، استنباط کرد.

قدیمیترین آثار سکونت روستا نشینان اولیه ایران در غرب زاگرس و شمال خوزستان یافت شده است. برخی از این روستا های اولیه عبارتند از: گنج دره، سراب و آسیاب در نزدیکی کرمانشاه، علی کش در دهلران، گوران در هلیلان و چغا بنوت در شمال خوزستان، زیویه در کردستان.

اما کهن‌ترین نشانه‌های تمدن انسانی در جهان، مربوطه به 5000 سال ق. م. است که در ایران تمدن های سیلک، شهر سوخته، ایلام، اورارتو، مارلیک از جمله تمدن های پیشتاز در جهان به شمار می آیند ایران نخستین سرزمینی است که در آن مردم به استخراج و استعمال فلزات پی برده اند.

تعدادی از نخستین کوره‌های ذوب مس در تل ابلیس کرمان مربوط به هزاره پنجم ق.م. بدست آمده است و اشیاء مسی شامل سنجاق و درفش، مهر و دستبند و حلقه انگشتر از آنها کشف گردید. قدیمی‌ترین فلزی که مورد استفاده انسان قرار گرفته مس بوده است. این فلز در 4500 ق. م. در آسیای غربی و ایران مورد استفاده بوده است. شواهد نشان می دهد که بافندگی و استعمال مُهر و چرخ کوزه گری، از 4000 سال قبل از میلاد در ایران معمول بوده است. برنز های لرستان ایران هم از دوران فلز در جهان کهن، شهرت جهانی دارد. وجود زیورآلات بسیار نفیس و زیبا و نیز ظروف سفال و فلزی منقش که زادگاه آن ایران می باشد، نشان از وجود طبع لطیف و هنرمند ایرانیان از همان ابتدای تاریخ دارد.

اما کهن‌ترین نشانه‌های تمدن انسانی در جهان، مربوطه به 5000 سال ق. م. است که در ایران تمدن های سیلک، شهر سوخته، ایلام، اورارتو، مارلیک از جمله تمدن های پیشتاز در جهان به شمار می آیند مهم ترین حکومتی که در فلات ایران قبل از ورود آریایی ها شکل گرفت، و امروزه اطلاعات تاریخی نسبتا خوبی درباره آن به دست آمده است، تمدن ایلام است. اما در ادامه و  قبل از پرداختن به این تمدن و ذکر جلوه های تمدن و پیشرفت این حکومت طی چند قسمت اشاره مختصری به تمدن های سیلک، مارلیک و شهر سوخته به عنوان نمونه ای از میراث گران بهای تاریخ ایران خواهیم داشت.